I ROK - Przemiany geologiczne (geogr. tur.)

monikap00

Wietrzenie - rozpad mechaniczny i rozkład chemiczny skał wskutek działania energii słonecznej, powietrza, wody i organizmów. Zachodzi na powierzchni Ziemi i w jej powierzchniowej strefie zwanej strefą wietrzenia (głębokość od kilku do kilkudziesięciu metrów). Produktem wietrzenia są między innymi rumowisko, arkoza. Podział: Wietrzenie fizyczne (mechaniczne) - proces wietrzenia prowadzący do zmian fizycznych skały - jest ona rozdrabniana na coraz mniejsze okruchy, lecz nie zmienia sie jej skład chemiczny. Może być ono wywołane:
- zmianami natężenia promieniowania słonecznego (wietrzenie insolacyjne)
- zmianami temperatury - naistotniejsze są dobowe amplitudy temperatur oraz wahanie temperatury w okolicach 0 st. C (zamarzanie i rozmarzanie gruntu - wietrzenie mrozowe)- zmianami wilgotności gruntu - duże znaczenie w przypadku skał ilastych (wietrzenie ilaste)- mechanicznym działaniem soli (wietrzenie solne)
- mechanicznym działaniem organizmów (wietrzenie biologiczne) Wietrzenie chemiczne - jest głównie spowodowane procesami rozpuszczania, hydratacji, hydrolizy,utleniania, redukcji i uwęglanowienia (karbonatyzacji) przebiegającymi głównie pod działaniem wody, tlenu, dwutlenku węgla, kwasów humusowych i bakterii. Produktem wietrzenia (zarówno fizycznego jak i chemicznego) jest zwietrzelina. Intensywność i charakter wietrzenia zależą od rodzaju skały oraz od warunków klimatycznych (głównie od ilości wody oraz temperatury). W klimacie suchym (pustynnym) przeważa wietrzenie fizyczne. W klimacie gorącym i wilgotnym - wietrzenie chemiczne. W wyniku wietrzenia fizycznego tworzą się skały okruchowe, wskutek wietrzenia chemicznego niektóre skały chemiczne jak na przykład boksyty, lateryty, terra rossa. Erozja - naturalne zjawisko mechanicznego niszczenia powierzchni skorupy ziemskiej - zarówno skał jak i gleb, poprzez różne czynniki zewnętrzne, oraz towarzyszące temu zjawisku przenoszenie produktów erozji. Efekty działania erozji, zmiana rzeźby terenu, a czasami także zmiana struktury podłoża, w przypadku erozji skał, efektem jest rozpoczęcie procesów glebotwórczych, w przypadku erozji gleby, efektem jest obniżenie jej wartości, a czasem wręcz jej usunięcie i odsłonięcie skalistego podłoża. Rodzaje erozji- , erozja lodowcowa - żłobienie terenu przez płynący lodowiec, erozja wodna: erozja deszczowa - (ablacja) spłukiwanie lużnej, wierzchniej warstwy terenu (zwłaszcza cząstek gleby) przez wody deszczowe, erozja rzeczna - przenoszenie cząstek przez prąd rzeki bądź falowanie wody: W górnym biegu rzeki występują : erozja wgłębna - polega na wcinaniu się rzeki w koryto rzeczne poprzez niszczenie go przez niesione przez rzeke materiał skalnyEfekty :tworzenie się dolin głebokich i wąskich V-kształtnych erozja wsteczna - cofanie się żródeł rzeki w kierunku działu wodnego ( może doprowadzić do przejęcia początkowego odcinka innej rzeki tzw. kaptaż), Efekty: łączenie się dwóch cieków wodnych w odcinkach źródlikowych(kaptaż),wyrównywanie się brzegów rzeki i "cofanie się" wodospadów, powstawania kotłów eworsyjnych W środkowym biegu rzeki: erozja boczna - podmywanie brzegów rzeki,spodowane nierównomiernym nurtem rzecznymEfekty: meandry(zakola rzeczne), starorzecza(meandry odcięte od głównej rzeki wałem ziemi[groblą]),łachy (wyspy rzeczne), niszczenie brzegów erozja denna - żłobienie dna tzw.podłoże aluwialne rzeki przez plynacą wodę i niesiony przez nią materiał.Efekty: powstają terasy rzeczne tzw.zalewowe W dolnym biegu rzeki. erozja morska - niszczenie brzegow przez falowanie i pływy (przypływy i odpływy) erozja eoliczna (wiatrowa) - przenoszenie cząstek gleby i rozkruszonych skał przez wiatr (Deflacja) oraz szlifowanie skał przez niesione przez wiatr ziarena piasku (Korazja).Efekty: powstawanie delt i estuarium - form ujść rzecznych Czynnikiem powstrzymującym erozję jest osłona i wiązanie powierzchni gruntu poprzez rosnącą na niej roślinność. Czynnikiem powiększającym rozmiary erozji może być działalność człowieka - zarówno nieodpowiednie odsłanianie powierzchni skał i gruntów na działalność czynników erozji, jak i osłabianie powierzchni skał i gruntów produktami osłabiającymi ich strukturę. Proces geologiczny - zjawisko lub zespół zjawisk wywołujących na powierzchni ziemskiej lub w jej wnętrzu przeobrażenia fizyczne lub chemiczne. Podział procesów geologicznych: wywołane przez czynniki zewnętrzne (egzogeniczne): niszczące (denudacja) - wietrzenie, erozja, ruchy masowe, budujące - sedymentacja, wywołane przez czynniki wewnętrzne (endogeniczne): plutonizm, diastrofizm, metamorfizm, wulkanizm. Plutonizm (z greckiego Ploúton - bóg podziemia) - ogół procesów geologicznych polegających na podziemnym przemieszczaniu się magmy, jej zastyganiu w obrębie dolnej skorupy ziemskiej i górnego płaszcza (tzw. intruzje) oraz tworzeniu się z niej skał plutonicznych.Distrofizm to w geologii ogół procesów powodujących deformacje skorupy ziemskiej w jej geologicznej ewolucji (np. wypiętrzenie lub zapadnięcie się całych obszarów, fałdowanie, trzęsienie ziemi).Metamorfizm - wtórne przeobrażenie skał magmowych i osadowych w skorupie ziemskiej. Powstają wówczas skały metamorficzne. Rodzaje metamorfizmów: metamorfizm termiczny (kontaktowy) ma miejsce wówczas, gdy skały dostaną się w bezpośrednie sąsiedztwo magmy. Nastąpić to może np. na skutek intruzji, tj. przemieszczenia się magmy w wyższe partie skorupy ziemskiej. Procesy metamorficzne przebiegają w strefie kontaktu, pod wpływem temperatury intrudującej magmy. Metamorfizm ten ma charakter lokalny. metamorfizm dyslokacyjny (dynamiczny) przebiega w strefach fałdowych, gdzie skały podlegają dużemu ciśnieniu kierunkowemu. Czynnikiem dominującym jest tu stress, temperatura odgrywa rolę podrzędną. Pod wpływem tego procesu zachodzi kruszenie i rozcieranie skał przy nieznacznej rekrystalizacji i wolno przebiegających reakcjach chemicznych. Metamorfizm ten ma charakter lokalny. metamorfizm metasomatyczny (allochemiczny) ma miejsce wówczas, gdy do środowiska skalnego, podlegającego jednemu z powyżej opisanych rodzajów metamorfizmu doprowadzone zostaną z głębi roztwory i gazy. Substancje te indukują rozmaite reakcje chemiczne polegające na rozpuszczeniu i wypieraniu jednych minerałów przy jednoczesnym powstawaniu nowych, w skład których wchodzą substancje pochodzące z zewnątrz Wulkanizm - ogół procesów geologicznych, zachodzących na powierzchni Ziemi, związanych z wydobywaniem się lawy i innych materiałów z głębi skorupy ziemskiej.