Ekonomia (wykłady) mgr Detyna

Lopez

1.Ekonomia – hoikos „nomos” – nauka o racjonalnym gospodarowaniu.

2.Gospodarowanie – „zarządzanie dobrami” – proces składający się z produkcji, podziału i konsumpcji.

3.zasady racjonalnego gospodarowania:
a) największego efektu /zasada wydajności/- dysponując określoną ilością zasobów czynników wytwórczych staramy się je wykorzystać by możliwe było uzyskanie maksymalnego efektu.
b) Zasada najmniejszych nakładów ?oszczędności/ - chcąc uzyskać określony cel, będziemy wykorzystywali do tego tylko niezbędne środki nakładu.

4.Koszt alternatywny – jest to koszt niewykorzystanej najlepszej szansy.

5.Mikroekonomia – to dziedzina nauki zajmująca się badaniem konkretnych podmiotów np. przedsiębiorstwa, gospodarstwa, a także określonymi rynkami np. rynek usług turystycznych.

6.Makroekonomia – jest to dziedzina nauki zajmująca się badaniem zjawisk w skali całego kraju np. skalą bezrobocia, PKB itp.

7.Ekonomia:
a) normatywna – próbuje odpowiedzieć na pytania „dlaczego jest tak źle”, czy dane działanie jest korzystne dla społeczeństwa”?
b) pozytywna - próbuje opisać teraźniejszość w odniesieniu do przeszłości i próbuje zaprognozować przyszłość.

8.Myślenie ekonomiczne – jest związane z myśleniem abstrakcyjnym.

9.Myślenie abstrakcyjne – jest to upraszczanie rzeczywistości.

Trudności w procesie myślenia ekonomicznego:
1.bardzo często zdarzenia gospodarcze są ze sobą sprzężone zwrotnie:
2.to co prawdziwe w mikroskali nie zawsze jest prawdziwe w makroskali i odwrotnie
3.zasada subiektywizmu
4.trudność w doborze wskaźnika do badania
5.możliwość popełnienia tzw. Błędu złożenia - popełniamy go wówczas kiedy na podstawie obserwacji jedynie części badanego zjawiska wnioskujemy o całości i odwrotnie.
6.możliwość popełnienia błędu logicznego tzw. Post.hoc. - popełniamy go wówczas kiedy wiedząc, że zjawisko B nastąpiło bezpośrednio po zjawisku A wnioskujemy, że przyczyną wystąpienia zjawiska B jest zjawisko A.

Proces powstawania teorii ekonomicznej:
1.obserwacja – celowe postrzeganie rzeczywistości
2.wnioskowanie:
a.dedukcja
b.indukcja
c.redukcja
dedukcja –to wnioskowanie logiczne, a kierunkiem jest tutaj przyczynowo – skutkowe „ od ogółu do szczegółu”, wnioskuje się na podstawie zdań uznanych za prawdziwe w sposób bezwarunkowy np. „ celem przedsiębiorcy jest zysk”.

indukcja – jest to uogólnienie czyli wnioskowanie od szczegółu do ogółu. Wnioskujemy w tym przypadku na podstawie zdarzeń i faktów. Przykładem twierdzenia, które powstało w wyniku wnioskowania indukcyjnego jest twierdzenie Kopernika Greskania „ pieniądz gorszy wypiera z obiegu lepszy ( mając 2 waluty o tych samych nominałach ale różnej wartości chętniej oszczędzamy bardziej wartościową a płacimy walutą tańszą).

redukcja – kierunek wnioskowania jest tutaj niezgodny z kierunkiem wnioskowania logicznego np. do następstwa będziemy poszukiwali przyczyny: dlaczego tak się stało?.

3.Model ekonomiczny – to celowo uproszczony wycinek rzeczywistości gospodarczej. Można go przedstawić w sposób matematyczny np. D = f(p), opisowy i matematyczno – opisowy. Konieczna jest przy tym zasada „ceteris paribus” (wszystko co poza modelem jest stałe).

4.Teoria ekonomiczna – jest to zbiór twierdzeń i zależności, które są ujmowane w modelu ekonomicznym. Ma Charakter stochastyczny – to oznacza, że powstały one w wyniku analizy obszernego materiału, którym są najczęściej dane statystyczne. (teorie wielkich liczb).

1.Założenia do modelu prostego:
a.w gospodarce występują 2 podmioty: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwo
b.w gospodarce występują 2 podstawowe rynki: rynek czynników wytwórczych i rynek dóbr i usług
c.wszystkie podmioty gospodarcze działają na własną odpowiedzialność w oparciu o rachunek mikroekonomiczny.
d.Między podmiotami dochodzi do powiązań i zależności, a one ujawniają się na rynkach
e.Gospodarka w modelu prostym jest zamknięta / nie ma eksportu i importu/.
f.Wszystkie dochody w tym modelu są wydatkowanie / nie ma oszczędności/.
2.model rozszerzony:
a)są oszczędności
b)gospodarka jest otwarta / występuje import i eksport/
c)występuje państwo

Trzy sposoby obliczania tzw. produktu społecznego /PKB, PNB i DN itp./:

1.Metoda dochodowa – sumujemy wszystkie dochody uzyskane przez podmioty za świadczenie czynników wytwórczych.
2.metoda wydatkowa – sumujemy wszystkie wydatki ponoszone przez podmioty gospodarcze na zakup dóbr i usług.
3.metoda sumowania tzw. wartości dodanej.
4.wartość dodana – jest to inaczej wartość nowo wytworzona w wyniku konkretnego procesu wytwórczego, jest to różnica pomiędzy przychodem całkowitym, a kosztami poniesionymi na zakup surowców, materiałów, energii, produktów itp.

PKB – jest to bieżąca wartość wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych przez czynniki wytwórcze znajdujące się na terytorium danego państwa bez względu na to czyją są własnością.

PNB – jest to bieżąca wartość wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w danej gospodarce przez dany okres czasu.

Wszystkie mierniki makroekonomiczne można przedstawić w wartościach nominalnych i realnych

Wartość realna – wyraża siłę nabywczą pieniądza. Obrazuje fizyczne zmiany produkcji.

Wartość nominalna – może mówić nam o zmianach fizycznych produkcji oraz o zmianach cen.

Wzrost gospodarczy -to taki stan gospodarki, w którym obserwujemy w kolejnych okresach przyrost realnych rozmiarów produktu społecznego.

Rozwój gospodarczy -jest to taki stan gospodarki, w którym w kolejnych okresach następuje przyrost realnych rozmiarów produktu społecznego na głowę jednego mieszkańca.

Rynek - jest to ogół stosunków wymiennych pomiędzy kupującymi i sprzedającymi, którzy w wyniku negocjacji dochodzą do kompromisu. Wynikiem kompromisu jest ustalenie ceny.

Rynek można dzielić według:

1) Kryterium przedmiotowe:

a)rynek pracy
b)rynek kapitałowy
c)rynek dóbr i usług

2) Kryterium stopnia legalności:

a) nielegalny
b) legalny
c) szara strefa

3)Kryterium konkurencyjności i struktury podmiotów działających na rynku:

a) rynek konkurencji doskonałej
b) rynek konkurencji monopolitycznej
c) monopol (jedna duża firma)
d) oligopol (kilka dużych firm)

4) Kryterium przestrzenne:

a) rynek lokalny
b) rynek regionalny
c) rynek krajowy
d) rynek międzynarodowy

Funkcje rynku

1) regulator wymiany / wymiana między sprzedającym a kupującym/
2) regulator produkcji
3) regulator rozmieszczenia czynników wytwórczych
4) rynek jako narzędzie zapewniające ład ekonomiczny / niewidzialna ręka rynku/

Popyt – jest to odwrotna zależność między ceną a ilością nabywanych dóbr i usług w danym okresie czasu.

Wielkość popytu – ilość zgłaszanego zapotrzebowania na dobra i usługi.

Prawo popytu – jeżeli cena danego dobra i usługi rośnie to ilość zgłaszanego zapotrzebowania maleje i odwrotnie „ceteris paribus”

Inne czynniki działające na popyt:
1) jakość
2) system gwarancyjny
3) marka
4) moda
5) warunki kredytowania
6) dochód
7) oczekiwania co do przyszłych dochodów
8) ceny innych dóbr / substytutów i i komplementarnych/

dobra substytucyjne – jeżeli cena dobra B maleje to ilości zgłaszanego zapotrzebowania na dobro A maleją. I odwrotnie.

Dobra komplementarne – jeżeli cena dobra B maleje to rośnie zainteresowanie zarówno dobrem A jak i B.

Podaż – to relacja pomiędzy ceną danego dobra, a ilością oferowaną przez producenta.

Wielkość podaży – to ilość oferowanych dóbr i usług przez wytwórcę

Prawo podaży – jeżeli cena danego dobra lub usługi wzrasta to ilości jacy są skłonni oferować producenci zwiększają się i odwrotnie / ceteris paribus/

Pod wpływem czynników cenowych podaż może maleć lub rosnąć .

Determinanty poza cenowe wpływające na podaż:
1) koszty produkcji
2) koszty pracy
3) podatki pośrednie i bezpośrednie
4) przepisy, licencje itp.
5) nowe technologie
6) kapitał
7) konkurencja na rynku
8) wielkość rynku

Efekt substytucyjny – dotyczy popytu – polega na tym, że przy wzroście ceny danego dobra, konsumenci poszukują dóbr relatywnie tańszych /substytutu/

Efekt dochodowy – zmiana cen danych dóbr powoduje zmianę siły nabywczej „ portfeli konsumentów”

Niekonwencjonalne zachowania konsumentów:
1) efekt Veblena- konsumenci chętniej kupują dobra lepsze, chcąc zaznaczyć swój status społeczny.Dotyczy dóbr luksusowych i najbogatszych grup społecznych, jest to wzrost wielkości popytu na dobra luksusowe mimo wzrostu cen tych dóbr.
2) efekt snobizmu – konsumenci niechętnie nabywają dobra popularne, modne
3) efekt owczego pędu – naśladownictwo
4) paradoks Giffena / dobra Giffena/ -dotyczy osób o niskich dochodach, które na wzrost cen pewnych dóbr reagują wzrostem popytu.

Cena równowagi – to cena kompromisu pomiędzy kupującym a sprzedającym, nie ma tu nacisku na wzrost i spadek ceny.

Cena równowagi będzie się zmieniała pod wpływem rosnącego i malejącego podażu.

Nadwyżka rynkowa – to nadwyżka podaży nad popytem / różnica pomiędzy ilością wyprodukowaną a ilością zapotrzebowaniu/ cena w sposób naturalny będzie się zmniejszała.

Niedobór rynkowy – to nadwyżka popytu nad podażą / jest to różnica na jaką istnieje zapotrzebowanie a ilością oferowanych produktów/ cena w sposób naturalny będzie wzrastała.

Smith 1776 r – zasada kosztów absolutnych – każdy kraj powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie tych dóbr, które wytwarza po najniższych kosztach absolutnych.

Zasada kosztów komperatywnych wg Ricardo: - każdy kraj powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie które wytwarza po najniższych kosztach względnych.

Elastyczność popytu- to współczynnik wskazujący relacje pomiędzy względnymi zmianami ceny danego dobra, a ilością nabywaną tego dobra.

Ilości nabywanych dóbr mogą być uzależnione od czynników:
1) ceny danego dobra /P a/ - cenowa elastyczność popytu
2) ceny dóbr komplementarnych /Pb/
3) wielkość uzyskiwanych dochodów / I/ - dochodowa elastyczność popytu.

Rozmiar przedsiębiorstw możemy mierzyć :
1) wartością produkcji
2) liczbą zatrudnionych osób
3) wartością zaangażowanego kapitału
4) wielkością upraw / w gospodarstwach rolnych/

Małym przedsiębiorstwem jest takie, które w poprzednim roku spełniało następujące warunki:

-zatrudniało średnio rocznie nie więcej niż 50 pracowników
-osiągnęło przychody netto z tytułu sprzedaży towarów, usług lub operacji finansowych nie przekraczających 7 mln.euro,
-suma aktywów bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku nie przekroczyła równowartości 5 mln.euro.

Średnim przedsiębiorstwem – jest takie, które w poprzednim roku spełniało następujące warunki:

-zatrudniało średnio rocznie mniej niż 250 osób
-osiągnęło przychody netto ze sprzedaży towarów , usług oraz operacji finansowych nie wyższe niż 40 mln euro
-suma aktywów w bilansie sporządzonym na koniec zeszłego roku nie przekroczyła 27 mln.euro

Cechy uniwersalne małych przedsiębiorstw:

-właściciel przedsiębiorstwa najczęściej zarządza tym przedsiębiorstwem, --najczęściej małe przedsiębiorstwa działają na lokalnych rynkach w oparciu o lokalne zasoby,
-struktura kapitału to dominacja kapitałów własnych
-małe przedsiębiorstwo nie ma dominującej pozycji na rynku, działa w warunkach silnej konkurencji.

Rola małego i średniego przedsiębiorcy / small businnes/
-Tworzenie nowych miejsc pracy
-Rozwój innowacyjności
-Tworzenie i rozwój konkurencji
-Dostarczanie wyspecjalizowanych usług
-Wykorzystywanie zasobów lokalnych
-Aktywizacja regionów
-Kooperacja z dużymi firmami
-Wzrost efektywności w skali mikro i makroekonomicznej.

Korzyści z bycia dużym przedsiębiorcą:

-koncentracja kapitału,
-zwiększa możliwości organizacji np. zaplecza badawczo – rozwojowego, --pozyskiwania nowych źródeł finansowania działalności i rozwoju
-większa jest siła przetargowa w negocjacjach z np.bankiem , kontrahentami, instytucjami rządowymi itp.,
-stosunkowo duża liczba odbiorców i dostawców powoduje zwiększenie kosztów logistycznych związanych z zaopatrzeniem produkcją i dystrybucją,
-zmniejszają się koszty jednostkowe np. inwestycji,
-zmniejszenie kosztów stałych na jednostkę produkcji.

Wady z bycia dużym przedsiębiorcą:

-większe ryzyko działalności,
-mniejsza elastyczność w działalności wynikające np. ze skomplikowanej technologii,
-wydłużenie procesów inwestycyjnych w czasie,
-większa biurokracja / trudności organizacyjne/,
-trudniejsza koordynacja,
-bariery wyjścia.

Ze skalą produkcji i wytwarzania wiążą się trzy efekty:
1) korzyści skali,
2) stałe efekty skali,
3) dyzekonomia korzyści skali

Korzyści skali – występują gdy n-krotny wzrost nakładu prowadzi więcej niż n- krotnego wzrostu ze sprzedaży. W długim okresie czasu koszty jednostkowe będą się zmniejszały.

Stałe efekty skali – to sytuacja, w której prowadzi do n-krotnego wzrostu ze sprzedaży. Koszty jednostkowe są stałe na jednym poziomie.

Dyzekonomia skali – n-krotny wzrost nakładów doprowadza do mniej niż n-krotnego wzrostu przychodów ze sprzedaży. Koszty jednostkowe będą rosły.

Własność prywatna- jest to taki zbiór uprawnień własnościowych, które są ekskluzywne (wyłączne), i dobrowolnie transferowalne / przekazywalne.

Własność publiczna – jest to taki zbiór uprawnień, które nie są wyłączne i dobrowolnie przekazywalne. Nie można więc wykluczyć innych ludzi z korzystania z owego zbioru i nie można go też sprzedać.

Spółki dzielimy na 2 kryteria:
1) ekonomiczna podstawa spółki:
a) spółki osobowe,
b) spółki kapitałowe,
2) Źródła prawne powstawania i funkcjonowania firm:
a) spółki prawa cywilnego / kodeks cywilny/
b) spółki prawa handlowego / kodeks handlowy/.

W spółce osobowej – wyeksponowane są osoby jako podstawa powołania spółki.
W spółce kapitałowej – wyeksponowany jest kapitał.

Spółka cywilna – jest spółką osobową, może być zawarta w formie ustnej, konieczne jest jednak zarejestrowanie w ewidencji podmiotów gospodarczych. Spółka ta nie ma osobowości prawnej, ani zdolności prawnej, czyli nie może jako spółka nabywać praw, zaciągać zobowiązań, być pozwaną i pozywać do sądu. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania solidarnie całym swoim majątkiem. Wg kodeksu handlowego wymagane jest, aby wszystkie spółki, które w przeciągu 2 lat osiągnęły obroty przekraczające 400 euro rocznie przekształciły się w spółkę prawa handlowego np. spółkę jawną.

Spółka jawna – jest to spółka osobowa, wymaganych jest co najmniej 2 wspólników, umowa powinna być zawarta na piśmie, a spółka jawna powstaje z chwilą wpisania do rejestru spółek handlowych. W nazwie spółki powinno być zawarte co najmniej jedno nazwisko wspólnika. Wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem. Spółka nie ma osobowości prawnej, natomiast ma zdolność do czynności prawnej może pozywać i być pozwaną.

Spółka partnerska – to również spółka osobowa /utworzona przez partnerów/, którzy mają uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu np. lekarz, notariusz itp. Wymagana jest umowa na piśmie w formie aktu notarialnego. Partnerzy odpowiadają tylko za siebie. Spółka nie ma osobowości prawnej tylko zdolność do czynności prawnej. Spółka powstaje z chwilą wpisania do rejestru sądowego.

Spółka komandytowa - jest to spółka osobowa mająca pewne cechy spółki kapitałowej. Umowa musi być zawarta w formie pisemnej. Co najmniej jeden ze wspólników jest tzw. komplementariuszem. Komplementariusz odpowiada za zobowiązania swojej spółki całym swoim majątkiem, on reprezentuje firmę na zewnątrz. Również co najmniej jeden ze wspólników jest tzw. komandytariuszem, który odpowiada za zobowiązania do wysokości swoich udziałów i może reprezentować spółkę jako pełnomocnik komplementariusza chyba, że umowa traktuje inaczej. Firma nie ma osobowości prawnej, ale ma zdolności do czynności prawnej. Wymagany jest kapitał początkowy / suma komandytowa/ lecz nie jest ona z góry określona. Nazwa firmy powinna zawierać jedno nazwisko komplementariusza..

Spółka komandytowo –akcyjna – jest to spółka osobowa z cechami spółki kapitałowej. Zasady funkcjonowania reguluje kodeks handlowy. Wysokość kapitału początkowego to 50 tys. Zł. Umowa jest pisemna w formie statutu. Nazwa spółki powinna zawierać co najmniej jedno nazwisko komplementariusza. W spółce tej jest komplementariusz i akcjonariusz. Przedstawicielem spółki na zewnątrz jest komplementariusz i odpowiada całym swoim majątkiem. Akcjonariusz odpowiada do wysokości posiadanych akcji. Jeżeli liczba akcjonariuszy przekracza 25 konieczne jest wprowadzenie ......... Najwyższą władzą jest walne zgromadzenie.

Spółki kapitałowe:

Spółka z o.o. – kapitał początkowy to 50 tys. Zł. A minimalny udział to 500 zł. Umowa zawarta jest w formie aktu notarialnego. Odpowiedzialność uczestników za zobowiązania ogranicza się do wysokości wkładów. Spółkę tę reprezentuje zarząd. Do zarządu mogą być powołane osoby będące wspólnikami jak i z poza tego grona. Jeżeli kapitał zakładowy przekracza kwotę więcej niż 500 tyś.zł. a wspólników jest więcej niż 25 to ustanawia się radę nadzorczą lub komisję rewizyjną. Największą władzą jest walne zgromadzenie.

Spółka akcyjna – jest to najwyższy typ spółki kapitałowej, najbardziej elastyczny, ale także najbardziej skomplikowany. Działanie wymaga istnienia rynku kapitałowego i rynku papierów wartościowych. Kapitał początkowy wynosi 500 tys.zł. a minimalna wartość akcji nie może być niższa niż 1 zł. Umowa w formie aktu notarialnego. Odpowiedzialność akcjonariuszy do wysokości wymienionych przez nich akcji. Zarówno spółka z o.o. jak i akcyjna posiadają osobowość prawną. Zachowana jest ciągłość istnienia bez względu na zmianę uczestników.

Pieniądz – jest środkiem wymiany za pomocą, którego dokonujemy kupna i sprzedaży praktycznie wszystkiego.

Funkcje pieniądza:
a) środek wymiany,
b) środek przechowywania w czasie (tezauryzacji)
c) jednostka rozrachunkowa

Baza monetarna – jest to pieniądz banku centralnego. Gotówka w obiegu i gotówka znajdująca się w systemie bankowym.

Funkcje banku centralnego:
a) emisja pieniądza gotówkowego,
b) bank centralny jest bankiem banków i innych instytucji finansowych / każdy bank komercyjny posiada swój rachunek, na którym rejestrowane są transakcje z innymi bankami/.
c) jest bankiem skarbu państwa / prowadzi rachunki instytucji państwowych, utrzymuje rachunki depozytowe, prowadzi kasową obsługę budżetu, obsługuje dług publiczny/.

Deficyt budżetowy – nie powinien przekroczyć 3% PKB

Dług publiczny – zadłużenie wszystkich publicznych jednostek np. szkół nie powinien przekroczyć 60%

Kotwica budżetowa – deficyt nie może przekroczyć 30 mld.zł.

Funkcje stabilizująco – kontrolne banku :
1) bank centralny formułuje cele polityki pieniężnej,
2) bank centralny utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju, a także prowadzi politykę kształtowania kursu waluty.
3) prowadzi nadzór nad bankami komercyjnymi,
4) reguluje podaż pieniądza w obiegu poprzez otwartego rynku / papiery wartościowe/ oraz oddziaływanie na stopę rezerw obowiązkowych i stopę oprocentowania kredytu.

Skład rady banku centralnego stanowi 10 osób: prezes, 3 członków z sejmu, 3 z senatu, 3 z nadania prezydenta. Kadencja trwa 6 lat.

Zadania rady polityki pieniężnej:
1) coroczne ustalenie założeń i realizacja polityki pieniężnej państwa,
2) ustalenie wysokości podstawowych stóp procentowych
3) składanie sejmowi sprawozdania z założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego,
4) ustalanie stopy rezerw obowiązkowych
5) zatwierdzenie sprawozdań z działalności
6) ustala zasady operacji otwartego rynku.

Rola rządu w gospodarce pieniężnej zależy od stopnia powiązań z bankiem centralnym

Funkcja redystrybucyjna – polega na ściąganiu podatków i podziału dochodu budżetowego. Rząd zakłada dopuszczalny poziom deficytu . Rząd może pożyczać pieniądze od banku centralnego i społeczeństwa.

Indukcja – uogólnienie / od szczegółu do ogółu/ - wnioskujemy w tym przypadku na podstawie zdarzeń i faktów.

Dedukcja – to wnioskowanie logiczne przy czym kierunek wnioskowania to kierunek przyczynowo skutkowy / od ogółu do szczegółu/.

Redukcja – kierunek wnioskowania jest tutaj niezgodny z kierunkiem wnioskowania logicznego. Do następstwa poszukujemy przyczyny.

Dane ekonomiczne podlegają następującym procesom:
a)gromadzenie informacji
b)porządkowanie ( w tym prezentacja )
c)przetwarzanie

Dobro normalne – jeżeli dochód rośnie to dochód na to dobro rośnie

Dobro podrzędne – gdy dochód rośnie to popyt na to dobro maleje

Dobro luksusowe – jest to dobro przy którym ilości nabywanych dóbr rosną relatywnie szybciej niż następuje wzrost dochodów.

Płaca realna – to ilość dóbr i usług jakie możemy nabyć za płacę nominalną. Jest to siła nabywcza.